* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
گال یک بیماری پوستی بسیار مسری است که ایجاد خارش گاهی شدید مخصوصاً لای انگشتان و نواحی مچ دست می کند. یک پارازیتوز خوش خیم است و در اکثر موارد مشکلی ایجاد نمی کند، ولی احتیاج به درمان دارد زیرا خود به خود خوب نمی شود. بر خلاف عقیده مردم گال بر اثر بدی بهداشت شخصی تولید نمی شود و ممکن است که در تمام سطوح جامعه دیده شود.
چه کسانی دچار گال می شوند
طبق نظر سازمان بهداشت جهانی سیصد میلیون نفر هر سال به آن مبتلا می شوند مخصوصاً در کشورهای فقیر که در هنگام اپیدمی ۵۰ درصد مردم آلوده شده اند، زن و مرد، کوچک و بزرگ، فقیر و غنی. در کشورهای صنعتی گال را بیشتر در جاهای پر جمعیت مثل مدارس، زندان ها، بیمارستان ها و خانه های سالمندان می توان دید.
از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ موسسه کنترل بهداشت در فرانسه طی یک مطالعه اپیدمیولوژیک متوجه شد که تعداد بیماران زیاد شده. در سال ۲۰۱۳ چندین اپیدمی در فرانسه دیده شد و طبق مطالعات بهداشت عمومی حداقل ۳۲۸ بیمار در هر صد هزار نفر وجود دارد و مطالعات نشان می دهد که از سال ۲۰۰۲ به بعد در کشور فرانسه مانند سایر کشورهای غربی سالانه ده درصد به تعداد بیماران اضافه می شود.
آمار اپیدمیولوژیک جدید در آمریکای شمالی وجود ندارد.
عامل تولید گال
یک آکارین که اندازه اش ۴دهم میلی متر است و به سختی با چشم دیده می شود دالانی در داخل پوست می کند و در آن تخم می گذارد، سه تا چهار روز پس از تخم گذاری لاروها از تخم بیرون آمده به سطح پوست می آیند و دوباره شروع به کندن کانالی در پوست می کنند که به آن Sillon scabieux می گویند و حضور آن معمولاً تشخیص را تأیید می کند.
خارش عکس العمل سیستم دفاعی بدن است در مقابل وجود پارازیت و تخم ها در داخل پوست و معمولاً سه هفته پس از آلودگی پوست در عفونت اولیه به وجود می آید.
گال بسیار مسری است و سرایت آن معمولاً با تماس مستقیم پوست با پوست انجام می شود، مخصوصاً تماس های بدنی نزدیک و طولانی در خانه و مهد کودک و مدرسه. گال هنگام رابطه جنسی هم سرایت می کند.
بعضی مواقع سرایت غیرمستقیم هم از طریق ملافه و لباس زیر هم ممکن است، با این که پارازیت خارج از پوست مرطوب زنده نمی ماند.
پیشرفت بیماری و مشکلاتی که ممکن است تولید کند
گال بیماری خطرناکی نیست ولی خارش دائمی و شدید وضع زندگی بیمار را مختل می کند. زخم ها ممکن است بر اثر خاراندن عفونی بشوند، ممکن است بیماری پیشرفت کرده به صورت دلمه در بیاید یا پوست کلفت و خشک بشود.
پوست خشک و ضخیم معمولاً در کسانی که سیستم دفاعی ضعیف دارند مثل افراد سالخورده یا بیماران HIV دیده می شود و شدیداً مسری است. در نزد اشخاص ضعیف زخم های تولید شده بر اثر خارش ممکن است باعث عفونت های باکتریایی بشود (سپتی سمی) و باعث مرگ بشود.
سیمپتوم های گال
سیمپتوم اصلی گال عفونت پوستی عمومی است که بر اثر خارش عمومی تولید می شود و شب ها شدیدتر شده باعث بی خوابی می شود. خارش در افراد فامیل یا تعداد زیادی از بچه های مدرسه یا افرادی که در اطراف بیمار هستند، هم زمان تولید می شود.
خارش و زخم ها بیشتر مواقع در نقاط زیر دیده می شوند:
ـ فاصله بین انگشتان دست
ـ مچ دست و آرنج که پوست تا می شود
ـ زیر بغل
ـ پستان ها در بانوان
ـ اعضای تناسلی بیشتر در مردان (مردها)
ـ ناف
صدمات پوستی مشخص کننده گال شیارهای کوچک قرمز رنگ که همیشه پیدا کردنشان آسان نیست و انواع دیگر صدمات پوستی مانند جوش های کوچک، ندول و غیره است. در نوزادان و کودکان کوچک بثورات پوستی می توانند در تمام نقاط بدن دیده شوند مانند اگزما حتی روی صورت و پوست سر زیر موها که همیشه خارش ندارد و باعث اشکال در تشخیص می شود.
معمولاً پزشک احتیاج ندارد که آزمایش برای تشخیص تجویز کند ولی گاهی ممکن است درخواست آزمایش برداشتن نمونه ای از پوست یا یک آزمایش درماتولوژیک برای دیدن پارازیت زیر میکروسکوپ بکند.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
همه افراد بشر می توانند مبتلا بشوند ولی بعضی اشخاص صدمه پذیرترند مانند:
ـ کودکان جوان، در بعضی از کشورها ۵ تا ۱۰ درصد کودکان آلوده شده اند.
ـ سالمندان
ـ افرادی که سروپوزیتیو هستند و به HIV آلوده شده اند.
ـ افرادی که سیستم دفاعی بدنشان ضعیف است مانند کسانی که از داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی مصرف می کنند، بیماران مبتلا به لوسمی، اشخاصی که پیوند عضو داشته اند و شبیه به اینها.
عوامل تولید خطر
عوامل زیادی می توانند به سرایت گال کمک بکنند
ـ اماکنی که تعداد زیادی از افراد هستند مانند مدرسه، مهد کودک، بیمارستان، خانه سالمندان و…
ـ عدم درمان بیماران اولیه و یا تمام کسانی که با آنها تماس داشته اند.
ـ عدم از بین بردن پارازیت در لباس ها و ملافه ها.
ـ عدم دسترسی به درمان و آب آشامیدنی تمیز.
چند راهنمایی
امکان پیشگیری از آلودگی به پارازیت وقتی که با افراد آلوده نزدیک هستیم وجود ندارد، فقط درمان سریع این افراد باعث محدود کردن سرایت پارازیت می شود.
به محض این که یک بیمار با گال پیدا شد باید کارهای زیر را انجام بدهید:
ـ محدود کردن شخص آلوده، محدود کردن ملاقات، ممانعت از این که کسی از رختخواب و ملافه ها و لباس های خانه و حوله او بدون این که ضد عفونی لازم را داشته باشد استفاده کند.
ـ شخص بیمار را در صورت امکان از دیگران جدا کرد و اگر تعداد افراد مبتلا زیاد است همه را در یک جا نگه داشت.
ـ هنگام درمان باید دستکش پوشید و دست ها را مرتباً شست و شو داد قبل و بعد از درمان و چندین بار در روز، زیرا باعث از بین رفتن پارازیت هایی می شود که ممکن است وجود داشته باشند.
ـ ملافه ها و لباس ها باید با آب داغ شسته بشوند.
درمان های دارویی گال
طرز درمان گال در همه کشورها یکسان نیست و داروهای تجویز شونده در بعضی از کشورها در جاهای دیگر پیدا نمی شود و تمام پیشنهادات درمانی باید شامل درمان های زیر باشد:
ـ درمان یا از راه دهان و یا از راه پوست انجام می شود مطالعات هنوز ثابت نکرده که کدام یک موثرتر است.
ـ درمان باید سریعاً انجام شود و اطرافیان شخص مبتلا نیز باید درمان شوند.
ـ لباس ها و ملافه ها باید ضد عفونی بشود که از آلودگی دوباره جلوگیری شود.
باید در نظر داشت که خارش ممکن است یک تا دو هفته پس از درمان هنوز وجود داشته باشد. ـ درمان از راه دهان با Ivermectin هم ساده است و هم در اپیدمی ها بسیار موثر. این دارو روی سیستم عصبی پارازیت اثر می گذارد و مصرف یک دوز آن از راه دهان به خوبی توسط بیمار تحمل می شود و اثر آن طبق مطالعات یکسان نیست، این دارو ممکن است باعث سرگیجه بشود، یک دوز دیگر پس از دو هفته هم ممکن است تجویز شود. از این دارو برای اشخاصی که سیستم دفاعی بدنشان ضعیف است می شود استفاده کرد، اما نه برای بانوان باردار و کودکان جوان.
اگر شخص دچار گال با ضخامت پوست شده حتما باید بستری و ایزوله شود تا زمانی که آزمایشات پارازیتولوژی منفی بشوند.
ـ درمان محلی (پوستی)ـ بهترین داروی مصرفی پوستی Sulfiram است که استفاده یکبار از آن حدود ۶۰ درصد موثر است. داروی دیگری هم هست که به صورت اسپری پاشیده می شود. از کرم Eurax مالیدنی روی پوست یکبار در روز به مدت ۲ تا ۵ روز استفاده می شود مخصوصاً برای شیرخواران.
ـ لباس ها و ملافه ها و حوله های آلوده در آب جوش شسته شود.
ـ ضد عفونی کردن محیط زیست مانند خانه و وسایل خانه اگر همه افراد دچار گال هستند لازم نیست ولی اگر کسی دچار گال با ضخیم شدن پوست و پینه دار شدن پوست شده حتماً ضروریست.
طب مکمل
بعضی از محصولات طبیعی به طور سنتی برای پارازیت های پوستی استفاده شده و می شوند ولی بهتر است که به پزشک مراجعه شده و دستورات و داروهای تجویز شده او را رعایت کرد زیرا گال بسیار مسری است.
روغن اساسی Tea Treeعصاره برگ های یک درخت استرالیایی است، این روغن اساسی دارای خواص ضدعفونی کننده است و بطور سنتی برای ضدعفونی کردن زخم های پوستی و خیلی دیگر از بیماری های پوستی و ناخن به کار می رود. یک مطالعه در سال ۲۰۰۴ روی آکارین های گال نشان داده که این روغن اساسی ۵% برای از بین بردن پارازیت موثر بوده است.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
