شناخت موسیقی ایرانی
پیش درآمد از رایج ترین فرم های متداول در موسیقی ایران برای شروع اجرای برنامه موسیقی کلاسیک ایرانی می باشد. این فرم ضربی بوده و با سرعت کند اجرا می شود. در این فرم ساختار کلی دستگاه یا آواز مورد نظر کاملا دیده می شود به این ترتیب که گوشه های مهم آن دستگاه یا آواز به صورت ریتمیک اجرا می گردد. و شنونده می تواند به راحتی با ساختار کلی مورد نظر آشنا شود.
همانطور که در مقاله قبلی مشخص شد هر دستگاه یا آواز با درآمد که معرف آن دستگاه یا آواز است شروع می شود و این قطعه ضربی (پیش درآمد) قبل از درآمد و در ابتدای آن دستگاه یا آواز اجرا می شود.
تاریخچه پیش درآمد
ارکستر موسیقی در دوران مشروطه
پس از مشروطه، نوازندگان بیشتری در قالب یک گروه (ارکستر) گرد هم آمدند و اولین کنسرت ها به تشویق ظهیر الدوله در محافلی که شنوندگان بیشتری حضور داشتند اجرا گردید. برای این منظور نیاز به قطعه ای بود که نسبتا طولانی باشد و شنوندگان را برای شنیدن ساز و آواز آماده کند. البته ذکر این نکته ضروری است که قطعاتی با این فرم قبل از این تاریخ هم به چشم می خورد ولی آن قطعات کوتاه بودند و غالبا در درآمد دستگاه یا آواز مربوطه ساخته می شدند و دارای فرم نسبتا مستقلی نبودند ولی در این دوره این فرم بسط و گسترش یافته و علاوه بر درآمد به گوشه های دیگری نیز اشاره می کند که این مهم باعث طولانی تر شدن این فرم شد. مبدع پیش درآمد به شکل امروزی غلامحسین درویش (درویش خان) و رکن الدین مختاری هستند و این فرم به پیشنهاد مشیر همایون پیش درآمد نامیده شد.
در موسیقی ایرانی فرم دیگری به نام مقدمه وجود دارد که نباید آن را با پیش درآمد یکی دانست. مقدمه فرم نسبتا کوتاهی است که سرعت اجرای آن از پیش درآمد بیشتر بوده و زمان اجرایی آن نسبت به پیش درآمد کوتاهتر است. پیش از اجرای یک گوشه نیز می توان مقدمه ای در آن گوشه به صورت ضربی اجرا کرد که از این نمونه در موسیقی ما بسیار یافت می شود مانند مقدمه بیداد یا مقدمه حجاز ساخته استاد فرامرز پایور.
رِنگ
رنگ از فرم های قدیمی در موسیقی ایرانی است که در اتمام یک برنامه موسیقی کلاسیک ایرانی اجرا می شود. این فرم دارای فیگورهای ریتمیک متفاوت و خاص است که این فیگورهای ریتمیک باعث متفاوت شدن این فرم بوده و به آن حالتی خاص می دهد. اجرای این فیگورها باعث ایجاد شادی و طرب در شنونده می گردد و به همین منظور اجراهای موسیقی کلاسیک ایرانی معمولا با این فرم به پایان می رسد. این فرم معمولا در میزان نمای (شش هشتم) ۶/۸نوشته و اجرا می شود. از جمله رنگ هایی که در ردیف وجود دارد می توان به رنگ شهرآشوب در شور، رنگ دلگشا در سه گاه و رنگ فرح در همایون اشاره کرد.
منابع:
سرگذشت موسیقی ایران، روح الله خالقی.
ردیف هفت دستگاه موسیقی ایران، موسی معروفی.
رنگ های هفت دستگاه، پژمان آذر مینا .
*ماهان نه رودی، فوق لیسانس موسیقی از دانشگاه هنر، نوازنده و مدرس سنتور است.
