* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی. هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش نخست
هایپرلپیدمی یعنی داشتن مقدار زیادی لی پید در خون که شامل کلسترول و تری گلیسیرید می شود و هیچ سیمپتومی ندارد و برای بیشتر اشخاص دارای آثار بدی بر روی سلامتی آنها نیست و یکی از عواملی است که با همکاری عوامل دیگر می تواند باعث بیماری های قلبی بشود.
مقدار بالای لی پیدها در خون به سخت شدن و ضخیم شدن سرخرگهای قلبی منجر می شود، در نتیجه قلب در هنگام فعالیت های بدنی فشار زیادی تحمل می کند ـ میزان بالای چربی ها در خون به تولید لخته های خونی در عروق کمک می کند که می تواند باعث بسته شدن کامل یک سرخرگ شده و تولید یک سکته قلبی بکند.
هدف: جلوگیری و یا به تاخیر انداختن بیماری های قلبی
بیماری های قلبی اولین بیماری مرگ زا در روی کره زمین است. در کشور کانادا طبق آخرین آمار مقام دوم را دارد و ۲۸ درصد مرگ و میر به علت آن است. درست بعد از سرطان که باعث مرگ ۲۹ درصد مردم است.
با این که مصرف سیگار در کانادا نصف شده ولی اضافه وزن و چاقی و اضافه شدن ۵ تا ۶ سانتی دور شکم در عرض بیست سال گذشته باعث ازدیاد بیماری های قلبی در آینده خواهد بود. البته غذاهای چرب بر روی چربی های خون اثر دارند ولی غذاهای شیرین و آنهائی که تبدیل به قند می شوند هم به اندازه غذاهای چرب برای سلامتی ضرر دارند. در طی ۲۵ سال گذشته چربی ها را محکوم می کردیم که اثر بد بر روی قلب دارند ولی در ۵ ـ ۴ سال گذشته گروه های تخصصی متوجه شده اند که چربی ها را زیاد محکوم کرده ایم و به شیرینی ها زیاد توجه نشده، بی اندازه درباره کلسترول و چربی های ساتوره و ترنس حرف زده شده در نتیجه کمپانی ها چربی ها را کم کرده اند، مانند ماست بی چربی، غذاهای بدون کلسترول و برای خوشمزه کردنشان به آنها شکر اضافه کرده اند و دانشمندان فکر می کنند که یکی از علل چاقی مردم همین مصرف زیادی شکر است. شکر بر اثر متابولیسم انسولینی بر روی چربی های خون اثر می گذارد، وقتی شما یک قطعه شیرینی یا ماست شیرین به عنوان دسر می خورید، برای کم کردن قند خون انسولین بالا می رود و وقتی انسولین خون بالاست یک سری عکس العمل تولید می کند مثلاً چند ساعت پس از خوردن یک قطعه شیرینی کبد شما بیشتر از معمول تری گلیسرید و کمی بیشتر کلسترول LDL تولید می کند و بر اثر بالا رفتن انسولین در خون قندها تبدیل به چربی انبار شده در بدن می شود و دور شکم و کمر جمع شده و باعث یک سری مواد اکسید کننده و pro inflammatoires می شود و انفلاماسیون بدون شک کمک به بیماری های قلبی عروقی و احتمالاً سرطان می کند.
چگونه پرچربی بودن خون تشخیص داده می شود؟
با یک آزمایش خون
ـ مقدار کلسترول LDL (بد)
ـ مقدار تری گلیسریدها
ـ مقدار کلسترول HDL (خوب)
ـ مقدار کل کلسترول ها (CT) اندازه گیری می شود
در صورت لزوم پزشک درخواست آزمایش های کامل کننده دیگری هم تجویز می کند. مانند همه چربی های موجود در خون، کلسترول در خون حل نمی شود و برای این که بتواند در سیستم گردش خون حرکت کرده و به طرف سلول ها برود باید توسط موادی به اسم لیپوپروتئین حمل شود.
دو نوع لیپوپروتئین اساسی وجود دارد:
۱ـ High density lipoproteins – HDL یک کلسترول خوب نام دارد و کلسترول را به طرف کبد برده و دارای آثار تمیز کننده رگ های خونی است.
۲ـ Low density lipoproteins LDL که کلسترول بد نام دارد اگر مقدار آن در خون بالا باشد، می تواند روی جدار داخلی رگ ها رسوب کرده و به آن نفوذ کند و در نتیجه انفلاماسیون به وجود آمده مواد دیگری به آن چسبیده باعث تولید یک پلاک و تنگ و تنگ تر شدن رگ و اشکال در جریان گردش آن بشود که به آن اتریواسکلروز می گوییم. این پلاک می تواند تولید لخته دلمه شده بکند که به آن ترمبوز و اگر کنده شده در جای دورتری باعث بسته شدن رگ بشود که به آن آمبولی می گوییم.
تری گلیسیریدها نوع دیگری از چربی های خون هستند که چربی های جمع شده در بدن را تولید می کنند و به عنوان منبع ثانویه انبار شده انرژی برای بدن هستند وقتی که منبع اولیه انرژی که گلوسیدهای موجود در کبد و عضلات هستند تمام شد به کار می روند.
میزان طبیعی کلسترول ها چقدر است؟
پزشکان امروزه از میزان طبیعی کلسترول در بدن حرف نمی زنند بلکه آن را با وضع عمومی شخص و سایر عوامل تولید کننده بیماری های قلبی عروقی می سنجند مانند سن ـ سابقه فامیلی ـ استعمال دخانیات ـ دیابت ـ فشار خون بالا ـ میزان کلسترول بد و توتال ـ چربی شکم و سکس. مثلاً
یک مرد ۵۵ ساله سیگاری با فشار خون بالا در معرض خطر شدید است و باید کلسترول خونش را پائین بیاورد.
یک زن ۳۴ ساله که سیگاری نیست و فشار خونش بالا نیست و امکان خطر برایش کم است، احتیاج زیادی به پائین آوردن کلسترول ندارد.
میزان تری گلیسیرید
میزان تری گلیسیریدها بستگی به نوع تغذیه دارد و یکسان نیست و هر روز فرق می کند. متخصصان هنوز مقدار مشخصی برای بیماری های قلبی معین نکرده اند ـ اگر مقدار آن از ۷/۱ میلی مول در لیتر بالاتر باشد امکان خطر سندورم متابولیک هست و اگر از ۲ میلی مول بالاتر باشد Hypertrighyceridemie وجود دارد.
سندروم های هایپرلیپیدمی
هایپرکلسترولمی و هایپر تری گلیسیریدمی هیچ گونه سمپتومی ندارند. وقتی سمپتوم ها خودشان را نشان می دهند که سرخ رگ ها ۷۵ درصد تا ۹۰درصد فعالیت هایشان را از دست داده اند.
ـ درد در قفسه سینه (حمله آنژین) و در اعضای تحتانی
چه کسانی در خطر هایپرلیپیدمی هستند؟
ـ افرادی که سابقه فامیلی بالا بودن چربی خون یا بیماری های قلبی عروقی دارند.
ـ اشخاصی که نوعی هایپرکلسترولمی ژنتیک فامیلی دارند و مخصوص بعضی از ملت هاست مانند لبنانی ها ـ آفریقائی ها ـ تونسی ها ـ کلیمی های اشکنازی لیتوانی ـ فنلاندی های کارلی شمالی ـ و کبکی های فرانسوی زبان
ـ آقایان ۴۵ سال به بالا
ـ خانم های ۵۵ سال به بالا و آنهائی که دچار یائسگی زودرس شده اند. کمبود میزان استروژن بعد از یائسگی باعث بالا رفتن کلسترول توتال و LDL (بد) می شود.
عواملی که امکان خطر را بالا می برد
عادات زندگی نقش مهمی در بالا بودن میزان کلسترول و در نتیجه صدمه دیدن سرخ رگ ها دارند. مانند
ـ تاباژیسم
ـ مصرف مواد غذائی سرشار از چربی و شیرینی
ـ الکل
ـ کمبود فعالیت های بدنی
ـ چاقی
ـ اندازه دور شکم و کمر بالاتر از ۸۰ سانتی متر در خانم ها و ۹۴ سانتی متر در آقایان
ـ بعضی از بیماری ها مانند کم کاری مزمن کلیه ها و هیپوتیروئیدی درمان نشده باعث بالا رفتن میزان کلسترول می شود
ـ بعضی از داروها باعث بالا رفتن کلسترول می شود اگر داروئی مصرف می کنید و به آن شک دارید با پزشک یا داروسازتان مشورت کنید.
پیشگیری
۱ـ جستجو کردن، به علت این که هایپرلیپیدمی هیچ گونه سیمتومی تولید نمی کند باید با آزمایش خون آن را تشخیص داد و میزان کلسترول و تری گلیسیریدها را در خون مشخص کرد، چه موقعی باید این آزمایش ها انجام شود، در کشورهای مختلف یک سان نیست. در کانادا پیشنهاد می شود که افراد زیر آزمایش های جستجو کننده را انجام دهند.
ـ آقایان ۴۰ سال به بالا
ـ خانم های یائسه یا ۵۰ سال به بالا
ـ افراد چاق، دیابتیک و آن هایی که در خطرند قبل از این سنین
ـ در نزد افراد سالم حدوداً هر ۵ سال یکبار
قوانین پیشگیری کلی
این قوانین تنها برای پیشگیری از مشکلات قلبی مانند حملات آنژین و سکته نیست بلکه برای پیشگیری از دیابت نوع دوم، چاقی، سرطان و بیماری های تخریبی سیستم عصبی مانند آلزایمر هم مفید است.
ـ عدم استعمال دخانیات و ترک آن
ـ استفاده از مواد غذائی سالم و رعایت اعتدال، میوه ها و سبزی ها و دانه های کامل باید همیشه در برنامه غذائی حاضر باشند.
ـ ورزش و حرکات بدنی باید جزو عادات زندگی روزمره باشد زیرا باعث کم شدن خطرات چاق شدن، مبتلا شدن به فشار خون بالا و بیماری قند می شود.
ـ مصرف الکل، مقدار مصرف الکل نباید بیشتر از یک گیلاس در روز برای خانم ها و دو گیلاس در روز برای آقایان باشد.
